بررسی آماری سهم زبان ترکی در برنامه های صدا و سیمای کلان شهرهای کشور
مقدمه
آزاد تبریز- نقش مهم و برجسته رادیو و تلویزیون به عنوان یکی از قوی ترین و موثرترین ابزارهای موجود در بالا بردن سطح آگاهی های فردی و اجتماعی و نیز شکل دهی و جهت دهی رفتارها و افکار مردم در جامعه کنونی ایران بر کسی پوشیده نیست. یکی از مهمترین عوامل و شاید مهمترین عامل موثر در میزان تاثیر این ابزار، زبان می باشد. در حال حاضر میلیونها نفر ترک آذربایجانی در نقاط مختلف ایران زندگی کرده و بخش قابل توجهی از مخاطبین برنامه های شبکه های رادیو و تلویزیونی را تشکیل می دهند. با توجه به این مساله و نظر به اینکه بخش عمده ای از جمعیت ایران را ساکنان کلان شهرها تشکیل می دهند، در این نوشتار، سهم زبان ترکی در برنامه های صدا و سیما به صورت نمونه در کلان شهرهای کشور، به طور آماری و خلاصه بررسی می شود.

جمعیت کلان شهرها
مطابق نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، در حدود 30 درصد از جمعیت هفتاد میلیونی ایران در سیزده شهر دارای بیش از پانصد هزار نفر جمعیت زندگی می کنند. این سیزده شهر به ترتیب عبارتند از: تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج، شیراز، اهواز، قم، کرمانشاه، ارومیه، زاهدان، رشت و کرمان. از بین این شهرها نیز سهم شش شهر دارای بیش از یک میلیون نفر جمعیت، 22 درصد و سهم شهر 7,800,000 نفری تهران، به تنهایی 11 درصد می باشد. (طبق جدول پیوست، به نقل از سایت مرکز آمار ایران)
از مجموع جمعیت 20,800,000 نفری ساکن در سیزده شهر مورد اشاره، بالغ بر 12,100,000 نفر (معادل 60 درصد) در پنج شهر تهران، تبریز، کرج، قم و ارومیه که اکثریت جمعیت آنها را ترکها تشکیل می دهند، زندگی می کنند. (به دلیل عدم وجود آمار جمعیت زبانی، درصد جمعیت ساکنان ترک زبان این شهرها ارائه نگردیده است. اما بعید است در اینکه اکثریت جمعیت این پنج شهر را ترکها تشکیل می دهند، شکی وجود داشته باشد.)

برنامه های رادیویی و تلویزیونی ترکی در کلان شهرها
الف- تبریز و ارومیه
از بین شهرهای مورد اشاره، دو شهر تبریز و ارومیه، مراکز استانهای آذربایجان شرقی و غربی بهترین وضعیت را از نظر میزان پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی به زبان ترکی دارند. در هر یک از این شهرها یک شبکه رادیویی و یک شبکه تلویزیونی استانی فعالیت می کند. هر یک از شبکه های رادیویی فوق به طور متوسط روزانه هشت ساعت و شبکه های تلویزیونی روزانه حداکثر چهار ساعت برنامه به زبان ترکی (البته ترکی من در آوردی صدا و سیمایی!) پخش می کنند. یعنی سهم برنامه های ترکی از مجموع 180 ساعت برنامه رادیویی و 145 ساعت برنامه تلویزیونی درون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران که در این دو شهر قابل دریافت است، در بخش رادیو 4/4 (چهار و چهار دهم) و در بخش تلویزیون 8/2 (دو و هشت دهم) درصد می باشد!

ب- تهران
اما شهرهای تهران، کرج و قم که به تنهایی 15 درصد از جمعیت ایران را تشکیل می دهند، حکایت دیگری دارند.
در تهران، بزرگترین شهر آذربایجانی نشین جهان و نیز دومین شهر ترک نشین جهان پس از استانبول، اکثریت مردم ترک ساکن در این شهر هیچ سهمی از برنامه های 10 شبکه رادیویی و 8 شبکه تلویزیونی درون مرزی ندارند! یعنی از مجموع 200 ساعت برنامه رادیویی و 160 ساعت برنامه تلویزیونی درون مرزی روزانه که در تهران قابل دریافت است، حتی یک دقیقه برنامه به زبان ترکی پخش نمی شود!
البته به منظور پایمال نشدن حقوق اقلیتهای زبانی ساکن در این شهر، یک شبکه 24 ساعته رادیویی به زبان عربی و یک شبکه برون مرزی دیگر برنامه هایی به زبانهای انگلیسی، ارمنی، ایتالیایی، فرانسه، بوسنیایی (!) و … (و نیز یک ساعت برنامه به زبان ترکی استانبولی) احتمالا برای خیل عظیم کارکنان سفارتهای کشورهای مختلف ساکن در تهران پخش می کند!
در تلویزیون هم علاوه بر پخش روزانه سه بخش خبری به زبان عربی و سه بخش خبری به زبان انگلیسی از طریق شبکه های چهار و خبر و برنامه های علمی به زبانهای انگلیسی و فرانسه از شبکه چهار، بخشی از برنامه های برون مرزی عربی، انگلیسی و فرانسوی شبکه های الکوثر و سحر به صورت روزانه از طریق فرستنده های شبکه چهار پخش می شود. ضمن آنکه در ساعتهای خالی شبکه آموزش (از ساعت 11 شب تا 9 صبح) برنامه های شبکه خبری عرب زبان صدا و سیما (العالم) تقویت و پخش می شود.

ج- کرج
در کرج هم وضعیت مشابه تهران است. با این تفاوت که آنجا غیر از شبکه های رادیویی قابل دریافت در تهران، یک شبکه رادیویی دیگر با نام رادیو کرج فعالیت می کند که رادیوی مذکور هم همانند الگوهای تهرانی خود، از پخش یک دقیقه برنامه هم برای صدها هزار ترک ساکن کرج دریغ می ورزد. البته مجریان برنامه های مختلف این رادیو هر از گاهی، سلام مخصوصی می کنند به هموطنان آذری زبانی (!) که در آن لحظه در کرج مهمان (!) هستند و شنونده برنامه های رادیو کرج!

د- قم
در شهر قم، التفات و توجه مسئولین محترم صدا و سیما به اقلیت عرب زبان ساکن در این شهر بیشتر از تهران است! چرا که در قم علاوه بر شبکه های سراسری رادیو و تلویزیون و شبکه تهران سیما، یک شبکه استانی رادیویی، یک شبکه استانی تلویزیونی (سیمای نور)، یک شبکه رادیویی 24 ساعته برون مرزی عربی و دو شبکه تلویزیونی عربی الکوثر و العالم قابل دریافت هستند. در این شهر نیز، با کمال تاسف، سهم زبان ترکی و سهم مردم ترک زبان از برنامه های رادیو و تلویزیون، فقط و فقط صفر درصد است.

متاسفانه مسئولین صدا و سیما با عدم پخش برنامه به زبان میلیونها ترک آذربایجانی ساکن در نقاط مختلف ایران، علاوه بر بی احترامی و نادیده انگاشتن حقوق اولیه و اساسی یک ملت، بخش بزرگی از جامعه را از آموزش اصول، رفتارها و وظایف مختلف شهروندی و بالا بردن سطح آگاهی های فردی و اجتماعی، که یکی از وظایف اصلی رادیو و تلویزیون می باشد، محروم ساخته اند که مسلما تبعات منفی آن دامن کل جامعه را فرا می گیرد.

تبریز، احسان
www.azadtabriz…
http://urmu.birolmali.com/?p=2697